Historia Jaroniowa PL

Pierwsza wzmianka o Jaroniowie (Jernow) położonym na prawym brzegu rzeki Psiny, pochodzi z 1308 r. Późniejsza nazwa z 1448 r. brzmiała  (Jarnawa, Jarohnev, Jarowniów), a w 1452r. Janow, co znaczy Jarogniew. Nazwa osady nawiązuje do imienia zasadźcy Jarogniewa.  Od początku istnienia wieś była własnością zakonu Joannitów z Grobnik. Mieszkańcy zobowiązani byli do obrabiania pańszczyzny w grobnickim majątku, gdyż w Jaroniowie nie istniał folwark.

Pod względem przynależności kościelnej, ludność Jaroniowa należała do pobliskiej parafii Baborów, do której przez rzekę Psinę prowadził jeden główny most i 6 mniejszych przejść – kładek. Od strony obecnej ul. Opawskiej był jeszcze jeden most usytuowany nad miejscowym rozlewiskiem, które mieszkańcom  Baborowa i Jaroniowa służyło jako kąpielisko i miejsce do prania.

W latach 90-tych XVII w. parafianie Jaroniowa uiszczali  baborowskim proboszczom dziesięcinę w wysokości 15 półkorców pszenicy i 14 owsa. W 1836 r. mieszkańcy wsi przeszli z pańszczyzny na czynsz, dzięki czemu ich gospodarstwa mogły rozwijać się swobodniej.

W 1723 r. w Jaroniowie mieszkał sołtys, 24 chłopów i 33 chałupników. Całość gruntów rolnych wynosiła 696 ha. Liczba mieszkańców wsi kształtowała się następująco:  1783 r. – 468 osób; 1850 r. – 629 osób; 1890 r. – 1.020 osób, 1910 r. – 1.115 osób, 1925 r. – 1.153 osoby.

              Mieszkańcy Jaroniowa dawniej używali języka morawskiego. Sytuacja uległa zmianie pod koniec XIX i na początku XX w. Struktura językowa mieszkańców dawnego Jaroniowa w 1880 r. przedstawiała się następująco: językiem niemieckim posługiwało się 291 osób, a  morawskim aż 631 osób. Natomiast w 1910 r. na 1.115 mieszkańców językiem niemieckim posługiwało się 469 osób, polskim – 519 osób, a morawskim 127 osób.  Do germanizacji w znacznym stopniu przyczyniła się szkoła i niemiecka polityka oświatowa.

            W 1845 r. we wsi było 112 domów, w których mieszkało 621 osób. Z czego 617 – katolików i 4 Żydów. W 1861 liczba mieszkańców wzrasta do 708   (694 – katolików i 8 Żydów).   

            Wiadomo, że w 1788 r. we wsi istniała szkoła powszechna, do której uczęszczało 60 dzieci. W 1823 r. mieszkańcy wsi na własny koszt  na fundamentach starej szkoły wybudowali  nową.  Liczba uczniów w 1905 r. wynosiła 264. Funkcję kierowników szkoły sprawowali kolejno: A. Klinke, F. Janosch, J. Thomczek, P. Thomczik, R. Osieka, a inspektorami szkolnymi byli do 1873 r. proboszczowie z Baborowa, a potem radca sanitarny – dr Proske, dr  Schauschor.

            W 1872 r.  zbudowano cukrownię. To przedsięwzięcie było dziełem spółki akcyjnej plantatorów buraka cukrowego, którego głównym pomysłodawcą i właścicielem był lekarz i radny miejski W. Proske. W tym samym roku przeprowadzono pierwszą kampanię, podczas której wybuchł pożar i częściowo spopielił surownię. Kolejny wielki pożar cukrowni w 1876 r. zniszczył magazyn cukru.

             W latach 1854 – 1856 rozpoczęto budowę linii kolejowej na trasie Racibórz – Głubczyce. Jej otwarcie miało miejsce 1 stycznia 1855 r. Natomiast w 1898 r. uruchomiono linię Kędzierzyn – Baborów, a w 1909 r. połączenie Opawa – Pilszcz. Dworzec kolejowy umieszczono w Jaroniowie. Obok dworca w 1877 r. wybudowano hotel ,,Am Bahnhof"    (Hotel przy Dworcu).

            W latach 60-tych XIX w. radca sanitarny  dr W. Proske  w pobliżu dworca w Jaroniowie zbudował cegielnię, która oprócz cegieł wytwarzała płytki chodnikowe i dachówki.  Uboga i małorolna ludność Jaroniowa zatrudnienie znajdowała w miejscowej cukrowni i cegielni.

            Dzięki wieloletnim staraniom mieszkańców Jaroniowa,  w 1889 r. zbudowano neogotycką kaplicę  p.w. Serca Jezusowego. Po obu stronach wejścia głównego na wysokim cokole umieszczono dwa kamienne późnobarokowe posągi św. Jana Nepomucena  (ufundowany w 1766 r. przez Jana Schoppa) i św. Floriana (ufundowany w 1768 r. przez fundację Mateusza Knopika). Obok kaplicy stoi marmurowy krzyż fundacji sędziego patrymonialnego Wyschkoniego i jego żony. W kaplicy tej nie odprawiano katolickich nabożeństw. Za zgodą baborowskiego proboszcza wypożyczono ją  do celów religijnych miejscowym ewangelikom.

            Rosnąca liczba mieszkańców i uczniów zaowocowała budową drugiego budynku szkolnego. Zbudowano go w 1901 r. na terenie ogrodu kierownika szkoły (obecny budynek przedszkola  przy ul. Opawskiej). Koszt budowy nowej szkoły wyniósł 23.000 marek. W starym budynku szkolnym (wyburzony budynek szkolny przy ul. Powstańców) umieszczono 2 i 3 klasę oraz mieszkanie dla drugiego nauczyciela. Natomiast w nowej szkole urządzono salę lekcyjną i mieszkanie dla kierownika (pierwszego nauczyciela)  oraz  trzeciego nauczyciela. Kierownikami w jaroniowskiej szkole byli kolejno: A. Klinke (1823-1825), F.Janosch (1826-1843), J.Thomczek (1844-1872), P.Thomczik (1872 – 1913), R. Osieka od 1913 r. Szkoła posiadała własny grunt o powierzchni 1,31 ha.

            Przed wybuchem I wojny światowej Jaroniów objęła telefonizacja. W czasie I wojny światowej z Jaroniowa poległo 56 mieszkańców. Przy Kaplicy Serca Jezusowego okoliczni mieszkańcy postawili pomnik poległych, upamiętniający ich nazwiska. Po II wojnie św. pomnik zniszczono. W przeprowadzonym plebiscycie górnośląskim w 1921r. za  Niemcami zagłosowało 736 osób, a za Polską 14.

  Dnia 1 kwietnia 1928 roku wieś Jaroniów mimo protestów i sprzeciwów mieszkańców,  została włączona do miasta Baborów. Jaroniów ze względu na piękne położenie i krajobraz w czasach niemieckich nazywany był: „Szwajcarią Jaroniowską”.  Wieś posiadała naftowe oświetlenie, nową drogę o długości 1 km (obecnie ul. Powstańców), wodociąg, chodniki ulic. Z Jaroniowa święcenia kapłańskie przyjęło 11 księży.