Cukrownia Baborów PL

Cukrownie zakładane były na obszarach żyznych gleb lessowych, gdzie na szeroką skalę rozwinięta była uprawa buraka cukrowego. Takim dogodnym miejscem był m.in. Baborów. Miasto zlokalizowane w południowej części Górnego Śląska, gdzie od wielu lat rozwijała się uprawa buraków cukrowych. W roku 1870 spółka (zrzeszenie plantatorów) Allgemenie Gesellschaft rozpoczęła budowę cukrowni. Ukończono ją w 1872 roku.  W tym też roku przeprowadzono pierwszą kampanię, która corocznie rozpoczynała się od połowy lub końca października.  Już w 1872 r. wybuchł  pożar, który spopielił częściowo surownię, ale szkody stosunkowo szybko naprawiono. W latach 1872 – 1924 Cukrownia "Baborów" produkowała głównie cukier biały w kształcie kostek i głów. W wyniku kolejnego pożaru, jaki miał miejsce w 1895 r., spaleniu uległ magazyn, w którym był składowany cukier w beczkach.

                   W samym Baborowie zatrudnienie w 1907 r. wyniosło ogółem 66 osób, w tym 50 to robotnicy stali, a pozostali sezonowi. Szybki i dynamiczny rozwój baborowskiej cukrowni zahamowany został wybuchem I wojny światowej. Wskutek powojennej inflacji popadła ona w finansowe tarapaty. W roku 1923 nabył ją obywatel czeski dr Janota z Opawy.

            Od roku 1924 cukrownia dostosowana została do produkcji cukru żółtego, którego niemal całą  produkcję  wywożono do Nadrenii, przerabiając go tam na cukier biały. W tym samym czasie zdolność przerobowa  cukrowni wzrosła  z 5.000 do 7.000 cetnarów (350 ton)  na dobę. W latach 30-tych XX w. w czasie jednej kampanii trwającej około 10 tygodni, przerabiano przeciętnie 1.300.000 cetnarów buraków (65.000 ton ), z czego uzyskano 200.000 cetnarów cukru (10.000 ton). Przykładowo w kampanii w 1933 roku przerobiono 750.000 ton buraka cukrowego.

            Do cukrowni przywożono buraki z Baborowa i okolicznych wsi oraz powiatu głubczyckiego, mniej z raciborskiego i kozielskiego.

            W roku 1935 władze hitlerowskie z przyczyn politycznych usunęły dr Janotę z cukrowni, przekształcając miejscową spółkę i włączając ją do koncernu "Ostdeutscher Zuckerfabriken GmbH" we Wrocławiu, w którym była zrzeszona do 1945 r. W fabryce w 1935 r. pracowano na trzy zmiany. Zatrudnionych było 360 osób, a w terenie przy przeładunku  dodatkowych 170 robotników.

            Urządzenia służące do przerobu buraka i produkcji cukru do 1937 r.  poruszane były za pomocą maszyn parowych. Po roku 1937 zainstalowano w zakładzie nowocześniejsze maszyny zasilane prądem elektrycznym. Spowodowało to wzrost przerobu buraka z 7.000 do 10.000 na dobę . W czasie II wojny światowej w cukrowni pracowało 100 jeńców radzieckich.

            W czasie działań wojennych w 1945 r. i tuż po zakończeniu wojny cukrownie opolskie zostały częściowo zniszczone i zdemontowane. Po wojnie uruchomiono tylko 5 z 9 znajdujących się na terenie Śląska Opolskiego zakładów, a w tym cukrownię w Baborowie. Wskutek działań bojowych była ona zniszczona prawie w 50%. Dach nad surownią i produktownią oraz urządzenia mechaniczno-technologiczne były całkowicie zniszczone. Resztki ocalałych urządzeń cukrowniczych wykorzystano przy odbudowie zakładu. Uszkodzony pociskami artyleryjskimi komin fabryczny uległ zniszczeniu. Podobnie rzecz miała się z kotłownią, która zniszczona była w 70%. Całkowicie spalony został magazyn  cukru. W hali przeznaczonej na melasę brakowało dachu. Magazyn i melaśnik były zniszczone w 35%. Park maszynowy był całkowicie zdekompletowany. Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych główny wysiłek skierowany został na budowę fabryki i plantację buraka cukrowego.             

            W marcu 1945 r., po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, Rosjanie obsadzili również cukrownię. Część wyrządzonych szkód trzeba zapisać na  ich konto. Obiekt przekazał władzom polskim komendant wojenny Głubczyc, ppłk. Wasyl Barionow. Desygnowanym do przejęcia cukrowni z ramienia Centralnego Zarządu Przemysłu Cukrowniczego był Wacław Leśniewski, który od maja 1945 roku, aż do końca 1956 roku pełnił funkcję dyrektora naczelnego.               

            Problemów przy odbudowie zakładu było mnóstwo. Przede wszystkim należało skompletować i odbudować kadrę pracowników i fachowców znających zagadnienia cukrownictwa. Do innych trudności zakładu występujących w okresie powojennym zalicza się brak taboru transportowego, a co za tym idzie kłopoty dotyczące łączności z odległymi punktami plantacyjnymi. Kolejnym problemem, jaki dawał się odczuć, był brak mieszkań, hotelu i stołówki dla pracowników sezonowych. W roku 1946 w celu poprawy warunków socjalno-bytowych zbudowano barak na 50-60 osób.

             Od maja 1945 r. trwał remont przygotowujący cukrownie do kampanii. Na jej odbudowę w lutym 1946 r. Zjednoczenie Przemysłu Cukrowniczego Opole-Śląsk wydało prawie 3 mln zł. Przy odbudowie cukrowni pracowało 400 osób. Pierwszymi pracownikami i fachowcami byli repatrianci i  miejscowi pracownicy.

            Pierwsza powojenna kampania w cukrowni "BAWORÓW", bo taką nazwę w pierwszych powojennych miesiącach urzędowania polskiej administracji nosiło obecne miasto Baborów rozpoczęła się 17 listopada 1946 roku i trwała do 10 lutego 1947 roku. Produkowano cukier biały przy dobowym przerobie ok. 10.000 kwintali buraków. W trakcie pierwszej powojennej 86-dniowej kampanii buraczanej wyprodukowano 4.746 ton cukru białego, areał uprawy buraka wynosił 1.596 ha, przerobiono 37.119 ton, straty produkcyjne wynosiły 3,14%, a średni plon buraków wynosił 227g/ha. Zatrudnienie wynosiło ogółem 534 osoby. W latach 1945-1947 wydajność buraków z 1 ha była niska. Wpłynęła na to klęska żywiołową, jaką była plaga myszy.           

            Od roku 1950 Cukrownia „Baborów" w ramach współpracy międzynarodowej prowadziła wymianę z czeską Cukrownią ,,Opawa".

            Cukrownia ,,Baborów" w latach 1950 – 1990 stanowiła centrum życia gospodarczego i kulturalnego na obszarze miasta i gminy Baborów. Działały tam sekcje: dramatyczna, choreograficzna, recytatorska, filatelistyczna, szachowa. Istniał chór i orkiestra.  W 1946 r. założono przy Cukrowni Klub Sportowy „Cukrownik”.

             Wraz z modernizacją Cukrowni „Baborów” przystąpiono do budowy Hotelu Robotniczego „Cukrownik", który oddano do użytku w 1967 r. Mógł on pomieścić ok. 150 osób – pracowników sezonowych.  W latach 1947-1997 w zakładzie przeprowadzono 13 wielkich modernizacji. Ostatnią była budowa w 1997 r. biologicznej oczyszczalni ścieków. W kampanii buraczanej 1998-1999 przerób dobowy buraka wyniósł 1.300 ton, produkcja cukru 16.000 ton, produkcja wysłodków 60.000 ton. Areał plantacyjny w tej kampanii obejmował 3.800 ha. Liczne trudności finansowe były powodem przekształcenia się Cukrowni w spółkę akcyjną, co nastąpiło 1 czerwca 1995r. W kampanii buraczanej 1999 – 2000 planowano zmniejszenie areału plantacyjnego buraka do 100.000 ton, co związane było z licznymi problemami natury finansowej zakładu, a co za tym szło obniżenie produkcji cukru. Wówczas cukrownia weszła w skład holdingu Śląskiej Spółki Cukrowej S.A. Rosły obawy o  rychłym upadku tego zakładu.

W 2002 r. miała miejsce ostatnia kampania buraka cukrowego. Po jej zakończeniu zwolniono większość kadry robotniczej, a w późniejszym czasie biurowej. W 2004 r. po 132 latach swojego  bytu, fabryka zakończyła swoją działalność.  Została zamknięta i sprzedana.